Uşak ve Banaz Zaviye Vakıfları Muhasebe ve Müzayede İşlemleri (1831-1863)
(The Accounting and Auction Transactions of the Uşak and Banaz Zawiyah Foundations (1831-1863)
)
|
Yazar
|
:
Lokman Aydın
- Meltem Aydın
|
|
|
Türü |
:
|
|
Baskı Yılı |
:
2021
|
|
Sayı |
:
11-4
|
|
Sayfa |
:
669-689
|
Özet
İslâm kültür ve medeniyetinin önemli kurumlarından olan tekke ve zaviyeler, Türklerin İslamiyet’i benimsemeleri ile birlikte Türk-İslâm Devletleri’nin önemli kurumlarından birisi olmuştur. Anadolu’nun Türkleşmesi ve İslamlaşması sürecinde önemli hizmetleri olan bu kurumlar Anadolu Selçukluları ve Osmanlılar döneminde vakıf sistemi ile birlikte Anadolu’nun en ücra köşelerine kadar yayılmışlardır. Kuruluşu Anadolu Selçuklu Dönemi’ne kadar uzanan Uşak ve Banaz zaviye vakıflarına ait 1831-1863 yılları arasındaki muhasebe ve müzayede işlemleri hakkındaki evkaf defterleri bu zaviyelerin mali durumları ve işleyişleri hakkında önemli bilgiler vermektedir. Gelirlerin tamamı tarımsal üretime dayalı aşar vergisinden oluşan vakıf ve zaviyelerin gider kalemleri maaş ve muhasebe harcamaları ile yiyecek masraflarından oluşmuştur. Bu durum Uşak ve Banaz’da bulunan zaviye vakıflarının incelenen dönemde ekonomik olarak çok güçlü olmadıklarını göstermektedir. 1826 yılında Evkâf-ı Hümayun Nezareti’nin kurulması ile birlikte daha merkeziyetçi bir yapıya kavuşan zaviye vakıfları, 1925 yılında kanunla kapatılıp gelir kaynakları Vakıflar Genel Müdürlüğü’ne devredilinceye kadar varlıklarını devam ettirmişlerdir. Bu çalışmada 1831-1863 Kütahya Sancağına tabi Uşak ve Banaz kazaları ile bunlara bağlı köylerde bulunan zaviye-vakıf gelirlerinin muhasebe ve müzayede işlemleri arşiv belgelerine dayalı olarak incelenip değerlendirilmiştir.
Anahtar Kelimeler
Uşak, Banaz, Vakıf, Tekke-Zaviye, Müzayede
Abstract
Derwish lodges and zawiyahs, which are important institutions of Islamic culture and civilization, became one of the important institutions of the Turkish-Islamic States with the Turks' adoption of Islam. These institutions, which had important services in the process of Turkification and Islamization of Anatolia, spread to the farthest corners of Anatolia together with the foundation system during the Anatolian Seljuks and Ottomans. The books of the Uşak and Banaz zawiya foundations, whose foundation dates back to the Anatolian Seljuk Period, about the accounting and auction transactions between 1831 and 1863, provide important information about the financial status and functioning of these zawiyas. The expenses of foundations and zawiyas, whose incomes are entirely from tithe based on agricultural production, consisted of salary, accounting, and food expenses. This situation shows that the zawiya foundations in Uşak and Banaz were not economically strong in the examined period. The zawiya foundations, which gained a more centralized structure with the establishment of the Ministry of Foundations in 1826, continued their existence until they were closed by law in 1925, and their income sources were transferred to the General Directorate of Foundations. In this study, the accounting and auction transactions of the zawiya-foundation revenues in the Uşak and Banaz districts of the 1831-1863 Kütahya Sanjak and the villages were connected and examined based on archival documents.
Keywords
Uşak, Banaz, Foundation, Dervish-lodge, Auction
