Özet
UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi’nde Ege Bölgesi Ceneviz Kaleleri
2013 yılında UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi’nde “Ceneviz Ticaret Yolu’nda
Akdeniz’den Karadeniz’e kadar Kale ve Surlu Yerleşimler” başlığı oluşturulmuş,
Türkiye’de seçilen tarihi kaleler listede yer almış ve liste 2020 yılında eklenen yapılarla
güncellenmiştir. Listede Türkiye dışında uluslararası bileşen olarak Ukrayna Kırım
Özerk Bölgesi’ndeki kale yapıları da bulunmaktadır. Türkiye’den İstanbul’da Yoros
Kalesi, Galata Kulesi, İzmir’de Foça Kalesi, Çeşme Kalesi, Güvercinada Kalesi ve
Kuşadası kent surları, Çandarlı Kalesi, Bartın’da Amasra Kalesi, Düzce’de Akçakoca
Kalesi, Sinop Kalesi ulusal bileşenler başlığı altında seri adaylık dosyasında yer
almıştır. Ceneviz kolonileri Orta Bizans döneminden itibaren ticaret imtiyazı edinerek
başta İstanbul olmak üzere Ege ve Karadeniz’de ticaret kolonileri işleviyle kurulmuştur.
Anadolu’nun kıyı bölgelerinde Bizans döneminde inşa edilen bazı kale yapıları Ceneviz
yönetimine geçmiş veya Cenevizler tarafından yeniden inşa edilmiştir. Bölgede Türk
egemenliğinin sağlanmasıyla, Osmanlı döneminde de onarım ve yeniden inşa ile
varlığını sürdüren kaleler, kültürlerarası Akdeniz mimari niteliklerini yansıtan
savunma yapıları olarak günümüzde somut kültürel miras kapsamında
değerlendirilmektedir. Çalışmada Ege Bölgesi’nde Ceneviz kolonilerinin egemenliğinde
bulunan kalelerin somut kültürel miras ve kültürel miras turizmi kapsamında ulusal ve
uluslararası nitelikleri ve önemi konu alınmıştır. Konuyla ilgili literatür araştırması
gerçekleştirilmiş, UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi’nde yer alan kale ve surlu
yerleşimler ile Türkiye’de belirlenen “Ceneviz Ticaret Yolu”nda yer alan kale ve surlu
yerleşimler değerlendirilmiştir. Tarih boyunca Anadolu’da Cenevizli tüccarlar
tarafından gerçekleştirilen ticaret faaliyeti kapsamında Türkiye kıyılarında Ceneviz
kolonilerinin kurulduğu bölgelerde yer alan kaleler yoluyla Anadolu kıyılarının deniz
yolu ve ticaret güzergâhında merkezi önem taşıyan Ege Bölgesi’nin Ortaçağ Akdeniz
kültürüne ait somut kültürel miras varlığı tartışılmıştır. UNESCO’nun Dünya Miras
Geçici Listesi’nde yer alan “Ceneviz Ticaret Yolu’nda Akdeniz’den Karadeniz’e kadar
Kale ve Surlu Yerleşimler” tarihi bellek ve kültürel çeşitlilik bağlamında kültürel miras
turizmine katkı sunmaktadır. Bu nedenle Ege Bölgesi kalelerinin bağlı bulunduğu
güzergâhın yeniden canlandırılması amacıyla ulusal ve uluslararası kapsamda kültürel
miras tematik tur destinasyonlarında yer almasının Akdeniz’de uluslararası kültürel
etkileşimin sürdürülebilirliği bakımından yararlı olabileceği sonucuna ulaşılmıştır.
Anahtar Kelimeler
UNESCO, Kültürel miras, Turizm, Ceneviz, Kale.
